Safra Kesesi ve Yolları Hastalıkları

SORU-1-: Safra kesesinin fonksiyonu nedir? Safranın yapıldığı bir organ mıdır? Safra kesesi bir depo mudur?

Yanıt-1-: Safra karaciğerde yapılan ve safra yollarına gönderilen vucudumuzun içinde safra asitlerini bulunduran sindirime önemli katkısa bulunan bir salgısıdır. Bu salgı zaman zaman oniki parmak barsağına akar. Zaman zamanda birikerek safra kesesinde depolanır. Oniki parmak barsağına gıdalar geçtikçe buradan salgılanan hormonlar (sekretin, kolesistokinin) aracılığı ile safra oniki parmakbarsağına akarak sinidirme katılır. Su içmek ,bir iki lokma almak bile bu mekanizma aracılığı ile safra kesesinin kasılmasına va boşalmasına sebep olur. Bu nedenle safra kesesi ultrasonografisindehastanın 12 saat aç olması gerekir.

 Soru-2-:  Safra kesesi taşları neden oluşur?

 Yanıt-2- : Safra kesesi taşlarının oluşumu üzerine farklı görüşler bulunmaktadır. Üç tip safra kesesi taşı bulunmaktadır. Kolesterol, kalsiyum ve pigment taşları ile bu taşların karışımları mikst (karışım )taşlar bulunmkatadır. Her bir safra kesesi taşının oluşumunda farklı mekanizmalar bulunmaktadır.  Kolesterol taşı oluşumunda safranıniçindeki kolesterol yoğunluğunun artımına bağlı olarak kolesteroltaşlarının oluştuğu bilinmektedir. Beslenme şekli, aşırı kilo kaybı ve bazı hastalıklar safra kesesitaşlarının oluşumunda etkildiriler. Farklı mekanizmalar taş oluşumunda rol almaları  nedeni ile her hasta için değerlendirmeler farklıı farklı yapılmalıdır. Pigment taşları ise eritrositlerin (kırmızı kan hücrelerinin) farklı sebeplere bağlı olarak parçalanamsı sonrası bilirubin metaboliazması üzerinden pigment taşları oluşur. Safra keseinde iltihaplanma ataklarına bağlı olarak veya açıklanamayan mekznizmalar ile kalsiyum taşları oluşur. Bu taşalrın içerikleri karışımı ile hem kolesterol hem de kalsiyum içeren taşlar bulunmaktadır.

Soru-3-:  Hangi yöntemle safra kesesi taşlarının cinsini belirleriz?

Yanıt-3-: Ultrasonografi ,kan tetkikleri ile safra kesesi taşların cinsini belirlemek olası değildir.  Ancak ayakta direct batın grafisinde kalsiyum taşlarını görebiliriz.Özel laboratuvar yöntemleri ile çıakrılmış olan safra kesesi taşlarının cinsi belirlenebilir.

Soru-4-: Safra kesesi taşlarını saptanmasında ultrasonografi mi bilgisayarlı tomografi mi daha yararlıdır?

Yanıt:4-: Safra kesesi taşlarını saptanmasında ultrasonografi en yararlı yöntemdir. Deneyimli bir doktorun hastanın 12 saatlik açlığı sonrası kaliteli bir ultrasonografi çihazı ile yaptığı muayenede ultrasonografide  taşlar rahatlıkla görülebilir. Çözünürlüğü yüksek olan kaliteli bir ultrasongrafi cihazı ile küçük taşlar ( mikrolitiyazis) veya safra çamuru dahi rahatlıkla belirlenebilir. Bilisayarlı tomografide safra kesesi taşları görülebilir. Fakat küçük taşlar, tomografi kesidine rastlamadığı taktirde görülemedikleri için safra kesesi taşı düşünülen olguda mutlaka aç karna ultrasonografi yapılmalıdır. Bilgisayarlı tomogafi çekiminde X ışınına maruz kalma söz konusu olduğu için safra kesesi taşlarıbelirlemede öncelikle ultrasonografi birinci öncelikli muayene ve görüntüleme yöntemdiiri.

Soru-5-: MRCP (manyetik rezonans kolanjiopankreatikografi) safra kesesi taşlarının saptanmasında ne derece önemldiri?

Yanıt-5-: MRCP (manyetik rezonans kolanjiopankreatikografi) safra kesesi taşlarını görüntülemekten ziyade safra kesesi ve yollarının anatomisini, yolların açık olup olmadığını,pankreas kanalını ,akımının olup olmadığını elirlemek üzere kullanılan bir yçntemdir. Görüntüleme sırasında safra kesesi içindeki taşları görebilir. Bununla birlikte ultrasonogrfainini safra kesesi taşlarını belirlemede daha yüksek duyarlığı sahip bulunmaktadır.

Soru-6-: Safar kesesi taşlarının ilaçla eritilmesi olası mıdır?

Yanıt-6-: Safra kesesi taşları arasında özellikle kolesterol taşlarının eritilmesinde etkili olunabilmektedir. Ursodeoksikolik asit olarak bilinen safra asidi kolesterol taşlarının eritilmesinde uzun süreden beri kullanılmaktadır.  Bu etken bir ilaçolmkatan ziyade organizma (vücudumuz) tarafından salgılanan safranın içinde bulunan doğal bir maddedir. Etkinliği bir yıl içinde çıkabilir. 1Bir ile üç yıl gibi uzun süreli kullanmak  gereklidir. Metil tert butil eter isimli kolesterol çözücü ise oldukça etkin olup …%90 gibi yüksek başarı ile kullanılabilmektedir. Yalnız bu ilacın yan etkileri nedeni ile özellikle safar kesesine kateter aracılığı ile kullanılması söz konusudur. Bu uygulama şekli ne yazık ki Türkiye’de yapılmamaktadır. Kolesistektomigeçirme riski olan olgularda ABD ‘de başarı ile uygulanmaktadır. Bazı Avrupa ülkelerinde de kullanımı söz konusudur. Metil tert butil eter kullabımı ise özellik gçstermektedir.  safra kesesine  dışarıdan kaburgalar arasından geçilerek perkütan transhepatik  yolla takılan kateter aracılığı ile Metil tert butil eter ilacı verilmektedir. Damla damla verilen bu ilacın uygulamsı hastane ortamında yapılablmektedir. Ancak kolesterol taşlarını %90-95 oranında eritebilmektedir. Etkin bir tedavi yöntemi olmakla beraber Türkiye ‘de uygulanmamaktadır. Kalsiyum taşları ile kolesterol taşları karşık ise (mikst) karekterde ise Metil tert butil eter uygulamasında kolesterol çözününce taşın kalsiyum içeriğide ufalarak kanaldan düşebilir boyuta ulaşabilmektedir.

Soru-7-: ERCP nedir? MRCP nedir?

Yanıt-7-: ERCP kelimesinin açılımına dikkat edersek Endoskopik Retrograde  kolanjio Pankreatikografi kelimelerinini başharflerinden oluştuğu anlaışılmaktadır. Kısaca  safra yollarının ve pankreasın oniki parmak barsağından  endoskop aracılığı ile girilerek görüntülenmesi  olarak açıklanabilir. Tanısal olarak safra kesesi, safra yolları, koledok , pankreas ve pankreas kanalları ile ilgili taş, kanser, darlık ve fistül gibi pekçok sorunun tanısının konmasında yararlı bir yöntemdir. Girişim yapılması sonrası hastanın bir gün bazan 2 gün hastanede kalması uygundur. Komplikasyon olarak yüksek oranda olmamakla beraber (%2-4) kanama, delinme, pankreas iltihabı (pankreatit) gibi sorunlar ortaya çıkabilir. Dikkatli olunduğu taktirde bu sorunlar ya hiç ortaya çıkmaz  ya da olşursa erken dönemde önlemleri alınarak sorunun büyümemesi  sağlanır.

MRCP ise Manyetik rezonans  (MR) yöntemi ile görüntüleme yapılması işlemidir. Endoskop kullanılmaksıızın MR çekilmesi aç karnına yapılan bir tetkik olup safra yolları ve pankreası oldukça iyi kalitede göstermektedir. En ideal koşullarda doğruluk payı %90-95 oranındadır. MR tetkikini okuyan radyolog (röntgen uzmanı)  deneyimli değil veya MR tetkiki hasssasiyeti düşük bir MR cihazı ile çekildi ise bu doğruluk payı azalmaktadır. Ayrıca MRCP ERCP den farklı olarak tanı koyma dışında girişim yapma söz konusu değildir. ERCP ile tanı koyma ötesinde taş çıkartma,darlığı açmak için balon ile veya stent ile genişletme ,stent yerleştirme, kanser dokusundan biyopsi alma gibi işlemlerin gerçekleştirişmesi sağlanır.

Soru-8-: Endoskopik ultrasonografi safra yollarında ve pankreas hastalıklarında  hangi amaçlar için kullanılır?

Yanıt-8-: Endoskopik ultrasonografi bilindiği gibi endoskopun ucuna yerleştirilen ultrasonografi cihazı ile özellikle safra yolları ve pankreasın görüntülerinin alınması işlemidir. Cihaz yakın pozisyona getirilerek elde edilen ultrasonografi görüntüleri ile safra yolları,papilla ağzı, pankreasta yer alan taş, kanser gibi patolojilerin ayrırımının yapılmasında yararlanılır. Uygun olduğu zaman buradan alınan biyopsiler ile kesin tanıya gidilme olanağı elde edilir.

Soru-9-:  Koledok taşları (Safra kanalı taşı) neden oluşur ve nasıl tedavi eddilir?

Yanıt-9-: Koledok safranın karaciğerden salgılanarak oniki parmak barsağına kadar gittiği safra kanalıdır. Bu kanal Papilla Vetari isimli açıklık ile oniki parmak barsağına açılır. Safra vPapilla Vateriden de Oddi sfinkteri denilen özel yapı sayesinde safra sinidirime gerekli olduğı zamanlarda oniki parmak barsağına atılır. Koledok isimli bu kanal içinde değişik sebeplere bağlı olarak safra stazı (göllenmesi) olursa taş olşumu söz konusu olabilir. Buna Primer Koledok taşları denilir. Sekonder Koledok taşları ise safra kesesinde düşen safra kanalınıda geçerek gelen taşlardır. Bu taşlar ERCP işlemi sırasında papilla Vaterikesilerek (sfinkterotomi) koledok içinden alınabilir. Basket yardımı ile kırılarak çıkartılabilir. Papilla Vateri balon ile genişletilerek taş doğurtulabilir. Büyük taşlarda ise çıkarılamaması durumunda operasyon söz konusudur. Böbrek taşların kırılması (litottripsi) işlemi bu taşlar  (koledok taşları) için uygulanmakla beraber istendiği kadar başarı elde edilememektedir.

 Soru-10-: Kolanjit ne demektir? Tedaisi var mdırı?

Yanıt-10-: Kolanjit safra yollarının iltihabı demektir Kolanjit safra akışının engellendiği durumlardakaeşımıza çıkar. Kanalda taş bulunur ve tıkanma yaparsa safra akışı engelleneceği için staz (göllenme)  oluşur  Bu staz içinde bakteriler çoğalarak iltihap oluşturular. Bu iltihap kana karşır ise vücuda yayılım gösterir Buna septisemi denilir. Septisemi gelişirse hayatı tehdit edecek derecede septik şoka gidiş söz konusu olur. Bu riskin ortadan kalkaması için süratle tıkanıklığın giderilmesi gerekir. Bunun sağlanabilmesi için stent yerleştirme , perkütan transhepatik girişimle kateter veya stent yerleştirme, cerrahi girişim gerekebilir.

Soru-11- : ERCP uygulaması sırasında koldeokta yer alan kanserlerin tansı ne derecede anlaşılabilmektedir?

Yanıt-11-: ERCP sırasında görüntüleme uygulamalarında koledok ve pankreas tümörleri belrilenebilir. Doku tanısı alınması zordur. Fırçalama ile elde edilem hücrelerin değerlendirilmesinde sitoloji isimli yöntemle hücrelerin kötü huylu olup olmadıkları belirlenebilmektedir.  Her zaman duyarlılığı yüksek olmayan bu yöntem sitolojide hücre anormalliği saptanamaz ise kanser dılşanmş olmamaktadır. Bu bölgede yer alan tümörlerin doku tanısını koyarak kanser olup olmadığını belirlemek için biyopsi almak amacı ile duodenoskop içinden geçen kolanjioskop adı verilen cihaz ile biypsi alınabilmektedir. Bu biyopside kanser saptanır ise doğruluğu daha kesin olabilmektedir. Ayrıca endoskopik ultrasonografiuygulaması sırasında kitlelerden biyopsi alarak tanıya vamak mümkün olabilmenktedir.